Natalia Wasielewska
Zobacz profilZgodnie z art. 55 ust. 4 ustawy z dnia 11 września 2019 r. Prawo zamówień publicznych (Dz. U. z 2024 r., poz. 1320), dalej jako ,,Prawo zamówień publicznych” lub ,,prawo przetargowe”, jeżeli dokonanie określonych czynności związanych z przygotowaniem i przeprowadzeniem postępowania o udzielenie zamówienia wymaga wiadomości specjalnych, kierownik zamawiającego, z własnej inicjatywy lub na wniosek komisji przetargowej, może powołać biegłych.
Opinie biegłych, zgodnie z art. 538 ust. 1 Prawa zamówień publicznych, mogą także stanowić dowód w postępowaniu odwoławczym przed Krajową Izbą Odwoławczą. Dopuszczając dowód z opinii biegłego, skład orzekający, w postanowieniu, określa przedmiot opinii i dziedzinę, z której biegły jest powoływany, a także wskazuje dokumentację niezbędną do sporządzenia opinii. Biegłego można powołać spośród osób wpisanych na listę biegłych sądowych albo spoza tej listy, jeżeli ustalenie stanu faktycznego sprawy wymaga wiadomości specjalnych.
Prawo przetargowe nie wskazuje, w jakich konkretnie przetargach zamówień publicznych udział biegłego jest wymagany. Ocena tego, czy istnieje konieczność powołania biegłego, pozostawiona została zamawiającemu. Ustawodawca nie ograniczył także liczby powoływanych biegłych.
Konieczność powołania biegłego lub biegłych przetargowych w postępowaniu o udzielenie zamówienia aktualizuje się w sytuacjach, kiedy członkowie komisji przetargowej lub osoby przeprowadzające postępowanie przetargowe nie dysponują wiedzą specjalną pozwalającą na zgodne z przepisami, w tym z Prawem zamówień publicznych, przeprowadzenie postępowania o udzielenie zamówienia.
Członkowie komisji przetargowej lub osoby prowadzące postępowanie o udzielenie zamówienia nie muszą posiadać wystarczającej wiedzy merytorycznej lub prawnej pozwalającej na wybór oferty najkorzystniejszej i zawarcie umowy w sprawie zamówienia. Przetargi zamówień publicznych mogą dotyczyć wielu różnych potrzeb publicznych. Obowiązek stosowania Prawa zamówień publicznych obejmuje zarówno przetargi na bieżące dostawy artykułów papierniczych do urzędów, jaki i przetargi na skomplikowane i wysoce specjalistyczne roboty budowlane lub usługi informatyczne.
Umożliwienie zamawiającemu skorzystania z pomocy biegłych w trakcie postępowania
o udzielenie zamówienia należy więc oceniać pozytywnie.
Cel powołania biegłego i obowiązki biegłego co do zasady powinny zostać wskazane
w dokumencie stanowiącym podstawę powołania biegłego w postępowaniu o udzielenie zamówienia, na przykład w decyzji o powołaniu biegłego.
Opinia biegłego przetargowego może okazać się niezbędna przed wszczęciem postępowania przetargowego lub w jego trakcie mogą pojawić się zagadnienia o charakterze formalnoprawnym lub też merytorycznym, które będą wymagały wiedzy specjalnej. Praca biegłych może się różnić w zależności od rodzaju prowadzonych przez poszczególnych zamawiających przetargów zamówień publicznych. Wsparcie biegłych może polegać na zaopiniowaniu dokumentacji postępowania lub udziale w badaniu i ocenie ofert złożonych w postępowaniu przetargowym, w szczególności w zakresie zgodności z warunkami zamówienia. Powołany biegły może także opiniować wyjaśnienia wykonawcy w zakresie rażąco niskiej ceny. Opinia biegłego w przetargu powinna mieć formę pisemną. W przypadku określonych trybów zamówień publicznych, np. w trybie zamówienia z wolnej ręki, udział biegłego może przybrać formę udziału w negocjacjach z wykonawcami.
Biegli mogą także brać udział we wstępnych konsultacjach rynkowych (określanych także jako ,,dialog techniczny”). Procedura ta nie jest żadnym z trybów zamówień publicznych. Prawo zamówień publicznych przewiduje, że zamawiający, przed wszczęciem postępowania o udzielenie zamówienia, może przeprowadzić wstępne konsultacje rynkowe w celu przygotowania postępowania i poinformowania wykonawców o swoich planach i wymaganiach dotyczących zamówienia. Prowadząc konsultacje rynkowe, zamawiający może w szczególności korzystać z doradztwa ekspertów, władzy publicznej lub wykonawców. Doradztwo to może być wykorzystane przy planowaniu, przygotowaniu lub przeprowadzaniu postępowania o udzielenie zamówienia, pod warunkiem że nie powoduje to zakłócenia konkurencji ani naruszenia zasad równego traktowania wykonawców i przejrzystości.
Zdarzają się również sytuacje, w których biegły reprezentuje zamawiającego przed Krajową Izbą Odwoławczą, z uwagi na okoliczności związane z przedmiotem zamówienia (M. Jaworska (red.), Prawo zamówień publicznych. Komentarz. Wyd. 6, Warszawa 2025).
Biegłym przetargowym może być każda osoba posiadająca wiedzę specjalną niezbędną do przygotowania i przeprowadzenia postępowania o udzielenie zamówienia. Biegły może, ale nie musi być pracownikiem zamawiającego. Osoba, wobec której zachodzą przesłanki z art. 56 ust. 2 lub ust. 3 Prawa zamówień publicznych, nie powinna wykonywać czynności w postępowaniu przetargowym.
Jako przykłady postępowań o udzielenie zamówienia, w których wsparcie biegłych może okazać się niezbędne można wskazać:
w postępowaniach powiązanych z gospodarką wodną, zamawiający może skorzystać z pomocy specjalistów posiadających odpowiednią wiedzę z zakresu hydrologii, melioracji wodnych lub postępowań wodnoprawnych;
w postępowaniach informatycznych, w których zachodzi konieczność zbadania próbek systemu, niezbędnym może być wydanie opinii biegłego z zakresu informatyki.
Czynność powołania biegłego i czynności podejmowane przez niego, jak wszystkie inne czynności wykonywane w postępowaniu o udzielnie zamówienia, mogą podlegać zaskarżeniu, a następnie ocenie Krajowej Izby Odwoławczej.
W wyroku z dnia 18 sierpnia 2022 r., sygn. akt KIO 1992/22, Krajowa Izba Odwoławcza wskazała na przykład: Ponadto Izba stwierdziła, że nawet w opinii biegłego, choć zawierała kategoryczne wnioski, jakoby zaoferowana stawka za 1 rbg była realna, pojawiały się nieostre sformułowania. W opiniach swych biegły wprost kilkukrotnie formułował swe wątpliwości co do zaoferowanej ceny, a nawet co do możliwości wykonania zamówienia za tę cenę. Biegły wskazywał również na konieczność wnikliwego monitorowania sposobu wykonania zamówienia przez konsorcjum Dogmat, jeśli to temu wykonawcy zostałoby udzielone zamówienie. Co więcej, biegły w sporządzonych przez siebie opiniach sam wskazywał na brakujące elementy wyceny (np. koszty badań). Skoro wątpliwości, braki były wytykane przez samego biegłego to należało dojść do wniosku, że wyjaśnienia konsorcjum Dogmat nie obaliły domniemania rażąco niskiej ceny. Zatem również wnikliwa ocena całości sporządzonych opinii, a nie tylko ich wniosków, powinna prowadzić zamawiającego do wniosku o konieczności odrzucenia oferty konsorcjum Dogmat.
Należy podkreślić, że opinia biegłego w przetargu nie wiąże zamawiającego i osób podejmujących decyzje o sposobie zakończenia postępowania.
Nie ulega jednak wątpliwości, że skorzystanie przez zamawiającego z pomocy biegłych w skomplikowanym i wymagającym wiedzy specjalistycznej postępowaniu o udzielenie zamówienia znacząco ułatwia rzetelne przeprowadzenie przetargu, prawidłowe zbadanie złożonych oferty i wybór wykonawcy gwarantującego należyte wykonanie zamówienia.
